سوبو گوپتا

سوبو گوپتا

در حقیقت، او از موضوعات عادی و معمولی مجسمه‌هایی تولید می‌کند که دگرگونی اقتصادی سرزمین مادری‌اش را انعکاس می‌دهد. همچنین برخی از این مجسمه‌ها زندگی شخصی و خاطرات گوپتا را گزارش می‌دهند...
هند سرزمینی باسابقه در تاریخ مجسمه سازی است. وجود آیین‌ها و اعتقادات کهن نظیر هندوئیسم و بودیسم بسترهای لازم را برای گسترش نوع خاصی از مجسمه سازی در این سرزمین فراهم آورده است. این مجسمه‌ها- چه به صورت مستقل و چه به صورت همراهی با معماری- خصوصاً در معابد و عبادت گاه‌های آیین‌های مختلف خودنمایی می‌کنند.
استمرار تولید چندهزارساله به انضمام پای بندی به اصول و قواعد فرمی‌منجر شده تا مجسمه‌سازی کهن هند از نظر ریخت شناسی همواره در میان آثار سایر تمدن‌ها براحتی قابل تمایز باشد. با ورود مدرنیته اما هند نیز مانند سایر جوامع سنتی دچار بحران‌های مختلف شد. در این میان هنر هند تجربه‌های متفاوتی را از سر گذراند. عده ای همچنان وابسته به سنت‌های کهن به تولید اشیای هنری پرداختند. گروهی دیگر نیز، که بیشتر از دانش آموختگان دانشکده‌های هنری بودند، مسیرهای متفاوتی را تجربه کردند؛ برخی از هنرمندان، تحت تأثیر جنبش‌های هنری غرب، به تقلید از آنان پرداختند؛ و هنرمندانی نیز سعی نمودند با درآمیختن فرهنگ و سنن هنری هند با این تأثیرات، ضمن همگامی ‌با این تحولات، شاخصه‌ها و ارزش‌های فرهنگی هند را به نمایش بگذارند! در پی همین تلاش‌ها شهرت مجسمه سازی معاصر هند نیز به خارج از مرزهای این کشور کشیده شده است، هرچند در این اعتبار نباید سهم مهم آنیش کاپور- مجسمه ساز انگلیسی هندی‌الاصل- را نادیده گرفت.

بسیاری از آثار او ریشه در دستاوردهای فرهنگی هنری شرق، خصوصاً سرزمین مادری اش- هند- دارد. اما مجموع این موفقیت‌ها مسیر جدیدی را برای مجسمه سازان نوگرای هند باز کرده است. یکی از این مجسمه سازان سوبو گوپتا2، متولد 1964 خاگال3 واقع در بیهار هند، است. وی در کالج هنر- بین سال‌های 1983 تا 1988- پانتا4، جایی که قبل از رفتنش به دهلی نو در آن کار و زندگی می‌کرد، به تحصیل هنر پرداخت. از آنجا که او نقاش بود، تجربه‌های مختلفی را با مواد گوناگون کسب کرد. آثار گوپتا شامل مجسمه، چیدمان، نقاشی، عکاسی، پرفورمنس و ویدئو است. شهرت گوپتا به این دلیل است که او موضوعات زندگی روزمره و حاضر در همه جای هند را ثبت می‌کند. این موضوعات شامل ظروف غذای استیل، سطل شیر، ... است که توسط میلیون‌ها نفر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حقیقت، او از موضوعات عادی و معمولی مجسمه‌هایی تولید می‌کند که دگرگونی اقتصادی سرزمین مادری‌اش را انعکاس می‌دهد. همچنین برخی از این مجسمه‌ها زندگی شخصی و خاطرات گوپتا را گزارش می‌دهند. وی درباره موضوعات مجسمه‌هایش می‌گوید: «همه این چیزها قسمتی از مسیری بودند که من در آن رشد کردم. آنها در مراسم عبادی و تشریفاتی استفاده می‌شدند که بخشی از دوران بچگی من بودند. هندی‌ها آنها را از جوانی شان به یاد می‌آورند یا این که می‌خواهند به یاد داشته باشند. من دزد این بت‌ها هستم. من زندگی را از نمایش نامه‌های هند می‌دزدم و این ظروف را از آشپزخانه‌ها؛ آنها مثل خدایان دزدیده شده ای هستند که قاچاقی به بیرون از کشور فرستاده می‌شوند. آشپزخانه‌های هند همانند مکان‌های عبادی مهم هستند.»
گوپتا عناصر هرروزه زندگی هندی‌ها را به کارهای هنری، که برای جهانیان قابل فهمیدن است، تبدیل می‌کند. او از میان نسل جوان هنرمندان هندی گفته‌های کشوری را که در حال حرکت و رشد اقتصادی است، با ساختار ذهنی مادی گرایی، تفسیر می‌کند. نیت و قصد گوپتا از اختصاص دادن کارهای هنری به موضوعات هرروزه این است که فرم آنها را در مفهوم حل کند، و این کار، او را شبیه هنرمندانی مثل دوشان می‌کند. گواردین5 در سال 2007 او را دمین هرست دهلی نامید. گوپتا موفق شد یک زبان هنری با منشأ هندی پیدا کند؛ زبانی که در عین حال به خاطر جنبة زیبایی شناختی اش در جهان مورد تأیید و تصدیق قرار گرفت. خود وی در این خصوص می‌گوید: «زبان هنر برای همة جهانیان یکسان است، و این به من اجازه داد تا هر جا باشم.»
یکی از کارهای جدید و مطرح او، که مرکب از وسایل پخت غذای هندی است، «خط کنترل» نام دارد. این اثر، که در سال 2008 ساخته شد و در سال 2009 در سه سالانة تیت بریتین6 به نمایش درآمد، یک ابر قارچی شکل عظیم است که تماماً از قابلمه و ماهی تابه ساخته شده است.
نقاشی نیز قسمتی مهم از تجربه‌های هنری گوپتا است. مجموعه «تا استیل هست آن را بدزد»7 وی عبارت است از: نقاشی‌های فوتورئالیستی از لوازم آشپزخانه در حال فرو ریختن و حرکت در فضا. گوپتا در نقاشی‌های اولیه اش از عناصر دیگری از زندگی روزانه هندی مانند مدفوع گاو استفاده کرد. مدفوع گاو در هند برای ساختن خانه‌ها و همچنین جهت سوخت مصرف می‌شود؛ چون هندی‌ها بر این عقیده اند که عامل پاکی به حساب می‌آید. آنان بر این باورند، مدفوع گاو یک پاکیِ ذاتی دارد؛ و این اعتقاد دیرینه در روستاهای هند است. بنابراین، این یک المان پاک کننده تشریفاتی و نمادین است. بر مبنای این اعتقادات سنتی، گوپتا در یک ویدئوآرت، مفهوم واقعیِ پاک کننده را در فیلمی، که از خودش گرفت، به نمایش گذاشت. بدین منظور او مانند حمام کردن تنش را از لایه‌های کثیف مدفوع گاو پوشاند!
برخی از آثار گوپتا (چمدان‌ها، مهاجرت کردن، بازگشت به خانه، ...) به نگرانی‌های او از یک واقعیت تاریخی مربوط به مهاجرت از هند اشاره دارد؛ خصوصاً از ناحیه زندگی وی در بیهار.
آثار جدید گوپتا، که در سال 2009 تولید شده اند، به سوی به نمایش گذاشتن کارهایی است که کیفیت‌های جدیدی را از اشیای آشنا به نمایش بگذارد. در حقیقت، او با موضوع تاریخی حاضر آماده‌ها کار می‌کند؛ با این تفاوت که آنها در ابعاد و با مواد جدید بازآفرینی می‌شوند. این آثار هرچند ریشه در تاریخ هنر اروپا، خصوصاً کارهای دوشان، دارد، اما همچنان دارای زبان هنری مجسمه‌های گوپتا است.

پی نوشت
1- برای آشنایی با تحولات معاصر هنر رجوع کنید به: دایرة المعارف هنر تألیف رویین پاکباز، فرهنگ معاصر، 1378، ص 920.
2. subodh Gupta. 3. khaquul. 4. Panta. 5. Guardian. 6. Tate Britain. 7. still, steal, steel.

تهیه شده توسط: مجله تندیس/ سمیه شفیعی
www.seemorgh.com/culture
منبع: