چارلز كوردیر

چارلز كوردیر، مجسمه‌ساز قوم نگار

كارهای مجسمه‌ساز فرانسوی چارلز كوردیر 1905-1827 باعث الهام علم نوپای انسان‌شناسی شد. توجه او به تنوع رنگ‌های پوست، ضخامت موها و لباس‌ها او را به طرف دوباره زنده كردن تكنیك‌های قدیمی مجسمه‌های پُلی‌كرم هدایت كرد. كارهای او نتیجه بسیاری از سئوالات از قبیل racism، sexism، imperialism و موارد دیگر می‌باشد.
در حدود شصت مجسمه از او جمع‌آوری شده كه موزه‌ی d'orsay در پاریس، موزه ملی Quebec و موزه هنری Dahesh در نیویورك به نمایش می‌گذارند. یكی از كارهای كوردیر كه در سال 1848 ساخته شده در موزه‌ی Dahesh موجود است. پرتره‌ای از Said Enkess یك برده آزاد شده از سودان كه در پاریس به عنوان مدل حرفه‌ای هنرمندان كار می‌كرده و بعد ملقّب به Said Enkess شده. قالب زنده‌ای كه از او گرفته شده خیلی ساده است كه با چشمان بسته گرفته شده. كوردیر از قالب‌گیری انسان جاندار خوشش نمی‌آمد، او می‌گوید «قالب‌گیری بدن را خشك می‌كند و انسان‌ها مانند عروسك می‌شوند. » «ظاهر هر كس برای هنر نباید كاملاً معقول و منطقی باشد» او با آن كه اندازه‌ها را به طور دقیق از روی مدل می‌گفت، تغییراتی را كه بر قدرت ماهیچه‌ای گردن شده از مشخصات قومی این شخص است. اولین نمایش این برده آزاد شده در سال 1948 در Salon انجام شد. در آن قرن دومین حكومت فرانسه برده‌داری را تكذیب كرده بود و این موضوع كار كوردیر را تثبیت نمود. او می‌گوید: «هنر من هم دستی قابل مشاهده‌ای با این مطلب دارد». «شورش علیه برده‌داری و تولد انسان‌شناسی» از آن دوره كنجكاوی‌ها شروع شد و نادیده گرفتن مردمی كه از سرزمین‌های بیگانه آمده بودند به پایان رسید.

حتی تا سال 1860 قوم‌شناسان فرانسوی نمی‌دانستند كه یك طفل سیاه با همان رنگ به دنیا می‌آید و یا به تدریج رنگ آنها تغییر می‌یابد. بعد از آن نمایشگاه‌های قوم‌شناسی بسیاری برپا شد كه در آن‌ها زندگی مردمان غیر اروپایی به معرض نمایش گذاشته شد. به نام علم به تمام خارجی‌ها اجازه داده شد كه با لباس‌های محلی خود در این نمایشگاه‌ها ظاهر شوند.
مجسمه شخصی به نام Saartgie-Baartman كه به نام Hottentot Venus مشهور شد، اهل آفریقای جنوبی بود. از سال 1810 تا 1815 در لندن و پاریس به نمایش گذاشته شد. جمعیت نقاشان از زشت غیرمعقول این زن تحریك شده بودند. بعد از مرگ زودرس این زن از تمام بدن او قالب گچی گرفته شد و به وسیله‌ی علمای فرانسوی مورد تشریح قرار گرفت. اندام‌های تناسلی، مغز، اسكلت كامل و خلاصه تمام بدن كه قبلاً قالب گرفته شده بود سال‌ها در موزه مردم‌شناسی پاریس به معرف نمایش گذاشته شد.
كوردیر تعریف معاصری برای زیبایی و زشتی اقوام به وجود آورد. او می‌گوید: «من به دنیای هنر ایده زیبایی جهان را ارایه می‌دهم. زیباترین انسان سیاه الزاماً نباید شبیه آن زیبایی باشد كه در ذهن ماست و شبیه ماست و حتی نباید او را با هم‌نوعان خود مقایسه نمود. زیبایی یك مورد بسیار شخصی است و هماهنگی خاصی در خود شخص است كه او را زیبا جلوه می‌دهد.
متأسفانه زیبایی موضوعات و اشخاص به جهت تكنیك‌ها و رنگ كارهای او برای بسیاری از معاصران پوشیده ماند. یكی از منتقدات معاصر یكی از كارهای او را به نام «جفت» كه در سال 1853 ساخته شده به عنوان یك كار هنری رد می‌كند چون به صورت افراطی در این كار تزیینات به كار رفته چه از نظر رنگ چه از نظر مواد.
به هر جهت كنجكاوی كوردیر و نمایش زیبایی‌های ناشناخته عصر خود اعم از زیبایی غررو، زیبایی روحانی، زیبایی سكس و یا زیبایی كه نمایانگر اندیشه برتر است قابل تقدیر بوده و امروزه برای ما جالب است.
منبع:
دو هفته‌نامه هنرهای تجسمی تندیس، ص 12، شماره چهل و هشت