آگوست رودن

هنر و طبیعت
با نگاهی به اندیشه و زندگی آگوست رودن (1917 ـ 1840)

نام سترگ و عظیم اوگوست رودن (Auguste Rodin)، هنرمند پرشور و خلاق، همواره بر فراز آسمان مجسمه‌سازی سدۀ نوزدهم اروپا، خودنمایی می‌کند. نخستین سرویس مفرغی او «مرد بینی شکسته»1 به خاطر زمخت، ناتراشیده و به ظاهر ناقص ماندنش از سوی «سالن» رد شد. رودن در سراسر عمر طولانی‌اش، با وجود تأثیر زیادی که از دوناتلو،2 مجسمه‌ساز فرانسوی عصر گوتیک و میکل آنژ2 مجسمه‌ساز فرانسوی عصر گوتیک و میکل آنژ3 پذیرفته بود، آثار شاخص خود را با ویژگی‌های بیانی و سبک شخصی‌خاص خود آفرید.همراهی‌فکری و نظری او با امپرسیونیست‌ها، در مخالفت آشکارش چه با آکادمی و چه با قوانین و ساختارهای تصنعی و از پیش تعیین شده «برای ساخت و خلق آثار هنری» و همچنین رویکرد واقع‌گرایانۀ او به موضوعات، خطوط اصلی فکری وی را ترسیم می‌کند. اثر او با نام «عصر مفرغ»4 (1876)، چنان زنده به نظر می‌آمد و چنان از میثاق‌های آکادمیک دور بدو که رودن به قالب‌گیری از روی مدل‌های زنده متهم شد. با وجود تأکید و اهمیت ماهیت دگانۀ نور به عنوان یکی از عناصر اولیۀ هنری، کیفیت‌های بیانی آثار وی، متمایز از آثار امپرسیونیستی است. برجستگی‌ها و گودی‌های سطوح، نورهای بی‌قرار و لرزان و سایه‌هایی که در زوایا و لبه‌های شکست‌ها بازی می‌کنند، تنها ویژگی توصیفی ندارند، آن‌ها همواره حامل پیام رنج انسان، تحریکات، تمایلات، مهر و یا غضب هستند. حتی هنگامی که او، بخشی از مجسمه را نیمه تمام رها می‌کند، این ناتمامی، محدودیت ماده رابه بیننده (آن‌گونه که در آثار نیمه تمام میکل آنژ دیده می‌شود) تحمیل نمی‌کند، بلکه این ناتمام بودگی معنا و مفهومی سمبولیک (رمزین) و ادبی می‌یابد.

رودن، با وجود آن که در سال‌های آغازین کار، نام و شهرتی نداشت و با مشکلات مالی دست به گریبان بود، شماری از آثار بزرگ و مهم خود همچون «یحیا معمدان»5 (1878)، «آزادمردان شهر کاله»6 (1884 ـ 1886)، «متفکر»7 (1886) و «بالزاک»8 (1890) را آفرید.» دروازه‌های دوزخ»9 (1917 ـ 1980) «که مجموعه‌ای بزرگ و در برگیرندۀ تعداد زیادی مجسمه بود»، در زمان کهنسالی رودن، به موفقیتی شگفت دست یافت و شاهکاری جهانی شناخته شد. وی از سوی خانواده‌های سلطنتی دربارهای کشورهای مختلف اروپایی، سفارش‌های گوناگونی دریافت کرد و در 1903 به عنوان رئیس جامعۀ بین‌المللی مجسمه‌سازان، نقاشان و حکاکان نیز انتخاب شد. گروهی از هم‌مسلکان و پیروان وی، با تحسین‌های خود وی را به مقام الوهیت نیز رساندند!
گفته‌های وی، کلمه به کلمه به وسیلۀ شمار بسیاری از زندگی‌نامه‌نویسان و مورخان هنر ثبت و ضبط می‌شد. از آن میان می‌توان به جودیت کلادل (Judith Cladel) که کار خود را از 1902 آغاز کرد، اشاره نمود. این زمان همان سالی بود که رودن، مکاتبات و نامه‌نگاری‌های خودش را با «راینر ماریا ریلکه» (1926 ـ 1875)، شاعر بزرگ آلمانی آغاز کرده بود که بعدها شرحی عمیق و هوشمندانه بر آثار وی نگاشت.
رودن به عنوان یکی از هنرمندان رابط میان هنر واقع‌گرا (رئالیستی) و امپرسیونیسم، هم‌چنان حضور مستقل خود را به عنوان هنرمندی بی‌مکتب در تاریخ هنر داراست. به هر روی برخی ویژگی‌های رئالیستی آثار وی در کنار بازی درخشان نور و سایه که از ویژگی‌های هنر امپرسیونیستی است، نگاه و رویکرد وی نسبت به طبیعت را جالب توجه می‌سازد. آن‌چه که آن را «رئالیسم امپرسیونیستی» می‌نامند، نتیجۀ چنین روش هنری است. اهمیت کار رودن در دگرگون ساختن مجسمه‌سازی عصر خود، همانند تغییرات بنیادینی بود که امپرسیونیست‌ها در نقاشی پدید آوردند. مجموعۀ این عوامل در کنار بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسانۀ شخصی هنرمند در برخورد با طبیعت، کلید شناسایی هنر رودن خواهد بود.